Seniorzy zaangażowani w działania na rzecz wspólnoty lokalnej to coraz częstszy obraz w dzisiejszych czasach. Po okresie izolacji, seniorzy z Biłgoraja, Aleksandrowa, Frampola i Łukowej znów wychodzą z domu. Wychodzą nie po to, aby zrobić zakupy, ale żeby zmienić coś w swoim otoczeniu. Chcą aby ich mieszkańcom – innym seniorom – żyło się lepiej.
Aktywność obywatelska nie jest domena osób młodych. Coraz częściej aktywne są osoby starsze, które mają czas, chęć i wiedzę o tym, jak działać na rzecz swojej społeczności lokalnej. Ich aktywność obejmuje wiele sfer i dotyczy uczestnictwa w życiu kulturalnym, ekonomicznym, politycznym i społecznym wspólnoty lokalnej, a co za tym idzie i państwa. Przejawia się w podejmowaniu wspólnych działań o charakterze dobrowolnym i świadomym.
Senior obywatel, to:
– Aktywista i inicjator – osoba, która ma pomysł na akcje, jest aktywna i chce zmian, aby rozwiązać problem społeczny. Bierze udział w akcjach.
– Dobry kolega – zna swoich sąsiadów i osoby ze swojej miejscowości, osiedla. Rozmawia z innymi i poznaje ich problemy, przez to wie jak pomóc.
– Rzecznik – ma wiedzę i umiejętności aby reprezentować środowisko seniorów przed przedstawicielami władz.
– Wolontariusz lub członek organizacji pozarządowej – wspiera i angażuje się w prace organizacji na rzecz jej celów statutowych.
– Wyborca – uczestniczy w wyborach politycznych. Głosowanie jest nie tylko prawem, ale wyrazem stosunku do sytuacji politycznej w kraju oraz rozumienia własnego wpływu na rzeczywistość polityczną.
– Osoba, która zdobywa wiedzę – jest dobrze poinformowana, zna swoje prawa i obowiązki, potrafi wyrazić swoje opinie.
Dlaczego warto być aktywnym seniorem?
Aktywność jest ważna na każdym etapie życia jednostki. W przypadku wieku dojrzałego ma szczególne znaczenie, gdyż w istotny sposób wpływa na zadowolenie i kondycję człowieka. Aktywność to warunek prawidłowego rozwoju.
Aktywność podejmowana przez osoby starsze pomaga w lepszym przystosowaniu się do życia w nowej sytuacji społecznej i rodzinnej, prowadzi do integracji w grupie, do której należą seniorzy, pomaga rozwijać i doskonalić cechy oraz predyspozycje osobowościowe, a także motywuje i przywraca chęć do życia. Aktywni obywatele czerpią satysfakcję ze swoich działań, a to pozwala na harmonijny rozwój ich samych i ich otoczenia.
Jak zaangażować seniorów w sprawy wspólnoty?
Często seniorzy nie podejmują aktywności społecznej, gdyż mają przekonanie, że ich zdanie i opinie nikogo nie interesują. Jest to nieprawda, ponieważ wiek nie wyklucza ich z pełnego uczestnictwa w życiu publicznym. W jaki sposób seniorzy mogą można angażować się zatem w sprawy lokalne? Poniżej przedstawiamy kilka ciekawych narzędzi.
Inicjatywa lokalna to to forma współpracy władz lokalnych z ich mieszkańcami, w celu wspólnego realizowania zadania publicznego na rzecz społeczności lokalnej. Jeśli tylko rada miasta lub gminy podejmie uchwałę w tej sprawie, a grupa mieszkańców, będzie miała pomysł na konkretne, ważne dla niej przedsięwzięcie, będzie mogła złożyć do miasta lub gminy wniosek, aby wspólnie ten pomysł zrealizować. Podejmując inicjatywę lokalną należy opisać planowane przedsięwzięcia oraz zapewnić wkład własny. Wkład może być rzeczowy, finansowy lub może nim być praca społeczna . Jeśli pomysł się spodoba to gmina lub miasto może kupić materiały lub sfinansować usługi zaplanowane przez mieszkańców w inicjatywie.
Budżet obywatelski jest demokratycznym procesem, w ramach którego mieszkańcy współdecydują o części wydatków gminy lub miasta poprzez głosowanie. Mogą oni zgłaszać, a następnie wybierać projekty, które według nich są ważne dla jakości ich życia. Władze lokalne deklarują, że projekty wybrane przez mieszkańców zostaną zrealizowane. To mieszkańcy corocznie zgłaszają różnorodne inicjatywy i cele w zależności od swoich potrzeb (np. utworzenie siłowni na świeżym powietrzu, zagospodarowanie parku miejskiego, montaż ławek na placu), spośród których, poprzez głosowanie obywateli, wybierane są projekty do realizacji. Każde miasto/gmina ustala własne zasady funkcjonowania budżetu obywatelskiego.
Konsultacje społeczne są formą dialogu pomiędzy przedstawicielami władz a mieszkańcami, po to, by zasięgnąć ich opinii na temat różnych istotnych kwestii, które będą miały wpływ na życie codzienne i pracę obywateli. Celem jest wypracowanie takich rozwiązań, które będą uwzględniały potrzeby zarówno mieszkańców jak i lokalnych społeczności. Nie wszystkie jednak decyzje muszą być konsultowane ze społeczeństwem. Zasady konsultacji społecznych określone są w regulaminach, które uchwalane są przez radnych. Jeżeli w gminie ma powstać jakaś nowa, duża inwestycja (np. budowa obwodnicy miasta), a mieszkańcy nie są zadowoleni z tej decyzji i są jej przeciwni, to warto zwrócić się z prośbą do radnych, aby władze przeprowadziły w tej sprawie konsultacje społeczne. Mimo, iż wyniki konsultacji nie mają charakteru wiążącego, to przekazane w ten sposób opinie mieszkańców mogą powodować zmianę tworzonych dokumentów na korzystniejsze. Ostateczna decyzja jednak należy do przedstawicieli władzy.
Rada seniorów tworzona jest z własnej inicjatywy władz lub na wniosek zainteresowanych środowisk. W jej skład mogą wchodzić przedstawiciele osób starszych i przedstawiciele lokalnych podmiotów działających na rzecz osób starszych (np. organizacji pozarządowych, uniwersytetów trzeciego wieku). Rada Seniorów nie ma kompetencji decyzyjnych, jednak spełnia trzy ważne funkcje: konsultacyjną, doradczą oraz inicjatywną. W ramach funkcji konsultacyjnej rada jest partnerem wyrażającym opinie w przedkładanych jej sprawach istotnych z punktu widzenia funkcjonowania seniorów w społeczności lokalnej. W ramach funkcji doradczej rada formułuje własne propozycje rozwiązań w przedkładanych sprawach, może też sugerować wprowadzenie zmian i korekt. Funkcja inicjatywna rady seniorów, umożliwia inspirowanie lokalnych władz do podjęcia nowych działań mających na celu podniesienie jakości życia osób starszych we wspólnocie samorządowej.
Podsumowując, zaangażowanie osób starszych w sprawy wspólnoty lokalnej jest bardzo istotne, ponieważ drzemie w nich ogromny potencjał do wykorzystania. Doświadczenie seniorów wynikające z ich życiowej mądrości jest bezcenne, a dobrze spożytkowane przyczynia się do tego, by ludziom żyło się lepiej.
Projekt „Zaangażowanie ma znaczenie!” jest dofinansowany ze środków programu wieloletniego na rzecz Osób Starszych „Aktywni+” na lata 2021-2025.
Agnieszka Wojnarska
