Jeśli coś nie działa lub czegoś nam brakuje, nie istnieje nie ma w społeczności lokalnej, a czujemy potrzebę żeby funkcjonowało, to znaczy, że nadszedł najlepszy czas na podjęcie działań animacyjnych. W środowisku seniorów i seniorek z powiatu biłgorajskiego są osoby, które w praktyce animują środowisko lokalne i włączają innych do działania, choć sami siebie nie nazywają animatorami.
Kim więc jest animator? Jest to osoba, która motywuje, inspiruje, angażuje innych do działania. Nie jest liderem, który zajmuje się wszystkim od początku do końca. Animator nie narzuca konkretnych rozwiązań, najpierw próbuje poznać potrzeby, a następnie zachęca do działania, integruje i wspiera grupę w realizacji pomysłów. Animatorami mogą być osoby zrzeszone w klubach seniora, Kołach Gospodyń Wiejskich, w zrzeszeniach, stowarzyszeniach czy fundacjach, ale również zwykli mieszkańcy swojej miejscowości, którzy chcą ją ożywić. Senior nadaje się na animatora, bo brakuje mu aktywności po zakończeniu pracy zawodowej i angażowanie się w społeczności jest dla niego nowym polem działania i wykorzystania tego, co wie i umie.
Sama animacja to działalność, która ożywia społeczność lokalną. Jest metodą budowania kapitału społecznego opartą na rozbudowanej sieci społecznej i dobrej wewnętrznej komunikacji, a ta jest możliwa tylko wtedy, gdy w miejscowości są osoby i grupy które aktywnie współuczestniczą w życiu społeczności. Możemy wyróżnić kilka celów działań animacyjnych; są to m.in.: aktywizacja, komunikacja, integracja, partycypacja oraz edukacja.
Aktywizacja polega na podniesieniu poziomu aktywności wśród członków grupy, co prowadzi do aktywizacji społeczności lokalnej, w tym do wyłaniania, przygotowywania i wspierania lokalnych liderów. Komunikacja polega na budowaniu sieci wymiany informacji oraz usprawnianiu kompetencji komunikacyjnych między jednostkami, grupami i instytucjami. Jest to również organizowanie kampanii informacyjnych i tworzenie platformy do wypowiedzenia swoich stanowisk. Integracja pomaga w wypracowywaniu wspólnych działań, zakładaniu i wspieraniu grup, inicjatyw obywatelskich, partnerstw lokalnych, nabyciu przez społeczność umiejętności współpracy, a przez to budowania kapitału społecznego. Partycypacja to udział we wprowadzaniu niezbędnych i korzystnych dla społeczności lokalnej zmian społecznych, co w rezultacie prowadzi do zintegrowanego rozwoju lokalnego. Cel edukacyjny animacji może być realizowany na kilku poziomach, gdyż poprzez rozwój jednostek buduje się społeczność uczącą się, która poprzez poszerzanie swojej wiedzy, umiejętności, wpływa na postęp w rozwoju własnej świadomości.
Animator swoją aktywność realizuje poprzez spotkania przedstawicieli różnych grup społecznych, diagnozowanie środowiska lokalnego, budowanie partnerstw oraz dialog obywatelski, w tym konsultacje społeczne, które dziś stają się niezbędnym elementem współpracy samorządu i mieszkańców. Większość tych aktywności realizowali działający w projekcie „Zaangażowanie ma znaczenie!” seniorzy i seniorki, którzy przystępując do planowania i realizacji inicjatyw lokalnych analizowali potrzeby osób starszych w swojej społeczności, diagnozowali czego brakuje lub co nie działa w ich środowisku, szukali ludzi do pomocy w inicjatywie, zaangażowali wolontariuszy oraz władze lokalne, a następnie poprzez wykorzystanie narzędzi i metod partycypacji np. spotkań, konsultacji, spacerów badawczych zmieniali swoje otoczenie.
Kiedy więc potrzebny jest animator? Zawsze wtedy, kiedy zauważamy, że nasze środowisko jest mało aktywne, ludzie ze sobą nie współpracują, ale też nie angażują się. Animacja jest niezbędna, kiedy chcemy polepszyć współpracę pomiędzy mieszkańcami, organizacjami i samorządem, a szczególnie gdy chcemy wspólnie wypracować jakieś stanowisko czy dokument.
Artykuł powstał w ramach projektu „Zaangażowanie ma znaczenie!”, który jest dofinansowany ze środków programu wieloletniego na rzecz Osób Starszych „Aktywni+” na lata 2021-2025.
Agnieszka Wojnarska
