W codziennym życiu rzadko zastanawiamy się, skąd wynikają nasze prawa i wolności. Tymczasem istnieje dokument, który zapewnia nam ochronę i gwarancje prawne – Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Jest to akt o ogromnym znaczeniu, który wpływa na życie każdego obywatela Unii, także mieszkańców naszej lokalnej społeczności.
Czym jest więc karta praw podstawowych?
Jest to akt prawny Unii Europejskiej obowiązujący we wszystkich państwach członkowskich, który gwarantuje poszanowanie godności i równe traktowanie wszystkich osób.
Składa się z preambuły i 54 artykułów zebranych w siedmiu rozdziałach. Określa podstawowe prawa, które przysługują każdemu obywatelowi i każdej osobie mieszkającej na terenie Unii. Jest swoistą konstytucją praw obywatelskich, która obejmuje sześć głównych kategorii wartości tj.: godność, wolność, równość, solidarność, prawa obywatelskie, wymiar sprawiedliwości.
Każda osoba ma niezbywalną godność i prawo do życia. Karta zabrania tortur
i nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, niewolnictwa i pracy przymusowej. Jak głosi artykuł 1: „Godność człowieka jest nienaruszalna. Należy ją szanować i chronić”.
Wolność obejmuje m.in. swobodę myśli, sumienia, wyznania, prywatności. Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego, poszanowania życia prywatnego i rodzinnego. Prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny. Zagwarantowana jest wolność wypowiedzi, informacji, zgromadzania i stowarzyszania się. Zgodnie z artykułem 6: „Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego”.
Każdy obywatel ma równe prawa, bez względu na płeć, pochodzenie, religię czy orientację seksualną. Karta podkreśla równość kobiet i mężczyzn, ochronę praw dziecka, prawa osób w podeszłym wieku, integrację osób niepełnosprawnych. Artykuł 21 podkreśla: „Zakazana jest wszelka dyskryminacja, w szczególności ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, religię lub przekonania”.
Solidarność obejmuje m. in. prawa pracowników, należyte i sprawiedliwe warunki pracy, prawo dostępu do pośrednictwa pracy, ochronę w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy, zakaz pracy dzieci i ochronę młodocianych w pracy, życie rodzinne i zawodowe, zabezpieczenie społeczne i pomoc społeczną, dostęp do opieki zdrowotnej
i ochronę konsumentów. Jak mówi artykuł 31: „Każdy pracownik ma prawo do warunków pracy szanujących jego zdrowie, bezpieczeństwo i godność”.
Prawa obywatelskie zapewniają nam prawo głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego, w wyborach lokalnych, prawo dostępu do dokumentów, petycji, swobodę przemieszczania się i pobytu, opiekę dyplomatyczną i konsularną.
W artykule 39 czytamy: „Obywatele Unii mają prawo głosować i kandydować w wyborach do Parlamentu Europejskiego w państwie członkowskim, w którym zamieszkują”.
Wymiar sprawiedliwości natomiast gwarantuje nam m. in. prawo dostępu do bezstronnego sądu, domniemanie niewinności, prawo do obrony. Artykuł 47 stanowi: „Każdy, kogo prawa i wolności zagwarantowane w prawie Unii zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu”.
Dlaczego więc Karta Praw Podstawowych jest dla nas taka ważna?
Ponieważ nie jest jedynie dokumentem prawnym – są to realne gwarancje, które mają wpływ na nasze codzienne życie.
Dzięki niej mamy ochronę przed dyskryminacją – np. w miejscu pracy, szkole czy podczas korzystania z usług publicznych. Możemy czuć się bezpiecznie – mamy prawo do ochrony danych osobowych i prywatności. Chronione są nasze prawa pracownicze – dotyczące godnych warunków pracy, płacy minimalnej czy prawa do urlopu. Mamy dostęp do wymiaru sprawiedliwości – każdy ma prawo do rzetelnego procesu i obrony swoich praw przed sądem.
W jaki więc sposób lokalna społeczność może korzystać z karty?
Możemy z niej korzystać w codziennych sytuacjach. Gdy spotykamy się
z niesprawiedliwością, np. w urzędzie, w pracy czy w szkole, warto wiedzieć, że mamy prawo do ochrony. Możemy zwrócić się do Rzecznika Praw Obywatelskich, do sądu lub do instytucji unijnych, które dbają o przestrzeganie tych praw. Dokument ten jest fundamentem wolności
i bezpieczeństwa, gwarantem równości, godności i sprawiedliwości dla każdego obywatela Unii Europejskiej.
Świadomość własnych praw jest niezwykle ważna, bowiem to pierwszy krok do tego, by żyć w społeczeństwie bardziej sprawiedliwym i opartym na szacunku dla każdego człowieka. Warto znać swoje prawa i z nich korzystać!
EUR-Lex – Karta Praw Podstawowych UE (PL)
Kongreswspolpracy.pl
Bbfrdl.pl
Sfinansowano przez Unię Europejską. Wyrażone opinie i poglądy są wyłącznie poglądami autora (autorów) i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy Unii Europejskiej lub Komisji Europejskiej. Ani Unia Europejska, ani organ przyznający finansowanie nie mogą ponosić za nie odpowiedzialności.
